Ngứa ngáy, mề đay, thậm chí khó thở, mệt mỏi sau khi ăn có thể là dấu hiệu cho thấy bạn đang bị dị ứng thức ăn. Dị ứng thức ăn là một dạng dị ứng da rất phổ biến ở nước ta cần nhận biết sớm và xử lý ngay khi phát bệnh để tránh những ảnh hưởng xấu về lâu về dài cho da.

Tỉ lệ dị ứng ở mỗi quốc gia đều rất khác nhau, tuy nhiên trung bình tỉ lệ dị ứng thức ăn ở người lớn khoảng 3% dân số, tỉ lệ dị ứng ở trẻ em dao động từ 5 – 7% dân số. Do dị ứng thức ăn là dạng dị ứng có liên quan nhiều đến cơ địa của mỗi bệnh nhân nên tỉ lệ mắc phải dị ứng thức ăn không ổn định.

I. Nguyên nhân gây dị ứng thức ăn

Dị ứng thức ăn liên quan nhiều đến cơ chế miễn dịch của cơ thể. Mỗi người đều có thể dị ứng với một hoặc nhiều loại thức ăn khác nhau tùy theo cơ địa của họ mẫn cảm với những yếu tố nào.

Khi một loại thức ăn được đưa vào cơ thể, nếu hệ miễn dịch quá mẫn với chúng sẽ tăng sinh các kháng thể Globulin miễn dịch E (kháng thể IgE) nhằm chống lại và trung hòa các yếu tố lạ (dị nguyên) trong các loại thức ăn này.

Trong quá trình tăng sinh IgE, hệ miễn dịch của bạn cũng sẽ giải phóng một loạt histamine từ tế bào mast dưới da. Đây là một hoạt chất có vai trò đặc biệt quan trọng trong các phản ứng dị ứng. Khi histamine được giải phóng với một lượng lớn sẽ kích hoạt các phản ứng dị ứng với nhiều mức độ khác nhau từ nhẹ đến nặng như các triệu chứng ngoài da, triệu chứng hô hấp, tiêu hóa, thần kinh,…

Mặc dù có rất nhiều loại thực phẩm gây dị ứng. Tuy nhiên thống kê cho thấy có một số thực phẩm có tỉ lệ dị ứng cao, gồm có:

• Sữa bò và các sản phẩm từ sữa bò (thường gặp ở người dị ứng lactose, thiếu enzyme phân giải lactose).
• Các loại hải sản, gồm động vật có vỏ như tôm, cua, một số loại sò, ốc, các loại á, nhất là cá biển
• Trứng và các sản phẩm từ trứng.
• Một số loại ngũ cốc, lúa mì, lúa mạch, có chứa thành phần gluten.
• Một số loại đậu và các chế phẩm từ đậu như đậu nành, đậu phộng.
• Các loại hạt có vỏ cứng như hạnh nhân, quả hồ đào, hạt dẻ,…
• Một số loại gia vị như mè, mù tạt,…

II. Dấu hiệu nhận biết dị ứng thức ăn

Nhận biết dấu hiệu dị ứng thức ăn không khó bởi các phản ứng dị ứng thường xuất hiện khá nhanh sau khi ăn. Đa số những trường hợp dị ứng thức ăn đều có các biểu hiện dị ứng sau thời gian từ vài phút đến vài giờ. Một số trường hợp phản ứng chậm có thể diễn ra trong vòng 24 giờ.

Tùy theo cơ địa của mỗi người mà các dấu hiệu dị ứng thức ăn cũng rất khác nhau. Nhiều trường hợp chỉ đơn thuần có các triệu chứng ngoài da, tuy nhiên cũng có những trường hợp xuất hiện hàng loạt các triệu chứng hô hấp, tiêu hóa, thần kinh,… Có thể điểm qua một số triệu chứng dị ứng thức ăn bao gồm:

Triệu chứng dị ứng ngoài da

• Có dấu hiệu mề đay, mẩn ngứa ngoài da
• Ngứa râm ran ngoài da hoặc trong khoang miệng
• Sưng ở một số vị trí như lưỡi, mặt, cổ họng và một số vùng da khác

Triệu chứng hô hấp

• Có các dấu hiệu khó thở, nghẹt mũi, thở gấp, khò khè
• Một số trường hợp nặng cảm giác nghẹt thở, không thở được do sưng lưỡi. Đôi khi khó thở có thể làm cho bệnh nhân bị ngất xỉu

Triệu chứng tiêu hóa

• Bụng sôi, đau bụng, buồn nôn, nôn mửa
• Có các dấu hiệu tiêu chảy và nôn thốc

Triệu chứng thần kinh

• Có thể gây ra choáng váng, chóng mặt, ngất xỉu
• Bệnh nhân rơi vào trạng thái lờ đờ, mất ý thức,…

Sốc phản vệ

• Đường hô hấp co thắt chặt
• Sưng nghiêm trọng ở cổ họng, cảm giác có khối u làm tắt nghẽn đường thở
• Trụy mạch, tụt huyết áp nghiêm trọng
• Choáng váng hoặc bất tỉnh
• Có thể tử vong

III. Dị ứng thức ăn nguy hiểm thế nào

Đa phần dị ứng thực phẩm thường là dạng nhẹ với các biểu hiện ngoài da (chiếm tỉ lệ khoảng 70%), một số trường hợp có thể bị dị ứng nặng (ngộ độc thực phẩm). Cá biệt có những trường hợp dị ứng thực phẩm ở mức độ nghiêm trọng gây ra tình trạng sốc phản vệ. Ở nước ta sốc phản vệ chiếm tỉ lệ rất thấp, chỉ từ 5 / 1 triệu trường hợp.

Sốc phản vệ do dị ứng thức ăn tuy hiếm nhưng đặc biệt nguy hiểm, nhất là khi cấp cứu chậm trễ. Thạc sĩ, Bác sĩ Đỗ Quốc Huy cho biết, hiện nay tỉ lệ tử vong trên thế giới khoảng 5 trên 100,000 ca sốc phản vệ. Tỉ lệ tử vong do sốc phản vệ ở nước ta khoảng 8,5 / 1 triệu. Đây là một tỉ lệ mà chúng ta không thể xem thường.

Đối với những trường hợp dị ứng thức ăn ở mức độ nhẹ thường có thể tự khỏi hoặc khỏi sau khi dùng thuốc. Thời gian mỗi đợt dị ứng thức ăn có thể từ 1 đến vài ngày. Với dị ứng thức ăn nặng (ngộ độc) thì cần cấp cứu để gây nôn, đáng giá tình trạng ngộ độc và có thể xử lí sớm. Riêng những trường hợp sốc phản vệ được đánh giá là đặc biệt nghiêm trọng, cần cấp cứu khẩn cấp để bảo toàn tính mạng.

IV. Cách chữa dị ứng thức ăn ngay khi phát bệnh

1. Xử lí ban đầu khi bị dị ứng

Tùy theo tình trạng dị ứng thức ăn của bệnh nhân biểu hiện như thế nào mà cần có những cách xử trí ban đầu thích hợp để đảm bảo sức khỏe. Một số cách xử trí khi bị dị ứng thức ăn gồm có:

• Giảm ngứa, chườm mát, chườm nước ấm, uống nhiều nước với dị ứng thức ăn có biểu hiện ngoài da.
• Gây nôn cho bệnh nhân có dấu hiệu ngộ độc, các vấn đề tiêu hóa do dị ứng thức ăn rồi đưa đến bệnh viện.
• Trường hợp sốc phản vệ, cần hô hấp nhân tạo, xoa bóp tim ngoài lồng ngực và cấp cứu ngay để đảm bảo tính mạng.

2. Chẩn đoán dị ứng thức ăn

Chẩn đoán dị ứng thức ăn đặc biệt quan trọng, nhất là trong những trường hợp dị ứng nặng, sốc phản vệ. Khi được xác định là dị ứng thức ăn, bác sĩ có thể chẩn đoán nhanh một số yếu tố trước khi đưa ra hướng điều trị, bao gồm:

• Hỏi nhanh bệnh sử của bệnh nhân thông qua bệnh nhân hoặc người nhà, các thuốc dùng gần đây, thực phẩm dùng gần nhất nghi ngờ dị ứng.
• Chẩn đoán dựa trên các triệu chứng lâm sàng, ước lượng thời gian từ khi ăn đến khi phản ứng.
• Tìm các yếu tố đồng phát nếu có.

Ngoài ra, các bác sĩ có thể xem xét thực hiện một số xét nghiệm da, xét nghiệm máu,… nếu cần thiết để đánh giá tình trạng dị ứng của bệnh nhân một cách chính xác nhất.

2. Điều trị dị ứng thức ăn

Về điều trị, tùy theo tình trạng cụ thể của người bệnh mà những hướng điều trị cũng có một số khác biệt nhất định. Đối với một số dạng dị ứng thường gặp, có một số cách xử lí như sau:

Dị ứng nhẹ:

Hầu hết những trường hợp nhẹ khi bị dị ứng thường chỉ có các biểu hiện ngoài da là chính. Đối với những trường hợp dị ứng dạng này, các thuốc điều trị chủ yếu thường là thuốc kháng histamine, có tác dụng kiểm soát lượng histamine sản sinh trong cơ thể. Từ đó kìm hãm phản ứng dị ứng ngoài da, giúp giảm ngứa.

Dị ứng nặng – ngộ độc thực phẩm:

Những dạng dị ứng này trước tiên cần phải cho bệnh nhân thải ra hết thức ăn còn trong cơ thể. Bệnh nhân có thể được gây nôn, nếu trước đó đã nôn, tiêu chảy, thì có thể điều trị bằng các thuốc chống dị ứng. Ngoài ra, tùy theo bệnh nhân có các vấn đề về hô hấp, thần kinh hay không mà bác sĩ có thể áp dụng các loại thuốc điều trị đặc hiệu cho từng trường hợp cụ thể.

Sốc phản vệ:

Thường được cấp cứu ngay và điều trị bằng Adrenalin (qua đường tiêm) và một số thuốc khác tùy trường hợp bệnh nhân. Những trường hợp cấp cứu sốc phản vệ cần thực hiện tại các cơ sở, đơn vị y tế đảm bảo chuyên môn để được xử trí, điều trị đúng hướng và phù hợp nhất.

V. Cách phòng ngừa khi bị dị ứng đồ ăn

Đối với các bệnh dị ứng, trong đó có dị ứng thức ăn, việc chủ động phòng tránh đặc biệt quan trọng. Phòng chống đúng cách trong sinh hoạt giúp cho người bệnh tránh được những đợt dị ứng tái phát, bảo vệ sức khỏe. Nếu đã có tiền sử dị ứng thức ăn, người bệnh cần lưu ý một số thói quen trong sinh hoạt như:

• Không ăn những thực phẩm nghi ngờ có vấn đề, hư hỏng. Với thức ăn chế biến sẵn luôn chú ý hạn sử dụng.
• Tránh các loại thức ăn mà bạn biết là cơ địa của mình bị dị ứng, đặc biệt là các món trộn, thập cẩm, nhiều thành phần.
• Luôn đọc kỹ thành phần các loại thực phẩm chế biến sẵn trước khi mua và sử dụng.
• Thông báo cho những người xung quanh, đặc biệt là người chế biến thức ăn về tình trạng dị ứng của bạn, với trẻ nhỏ, phụ huynh cần thông báo cho giáo viên, nhà trường về tình trạng dị ứng của con em mình.
• Người bị dị ứng không dùng chung bát, đũa, chén,… với người khác để tránh các thực phẩm bị dị ứng dính vào thức ăn của mình.
• Chú ý vệ sinh kỹ dụng cụ nhà bếp sau khi sử dụng, nhất là dao, dụng cụ nấu ăn, cắt,…
• Những trường hợp dị ứng nặng, bác sĩ có thể chỉ định một số thuốc dự phòng khẩn cấp, bạn cần nhớ luôn mang theo các loại thuốc này bên người và dùng theo đúng chỉ định của bác sĩ.

Dị ứng thực phẩm không phải lúc nào cũng nguy hiểm và nghiêm trọng vì có đến 70% các trường hợp dị ứng thực phẩm là nhẹ. Khi da bị dị ứng thức ăn, bạn nên chú ý các biện pháp sơ cứu và thăm khám sớm để có những hướng điều trị phù hợp nhất cho từng dạng dị ứng khác nhau. Chúc bạn nhiều sức khỏe và có những thông tin hữu ích cho mình.

Người bị dị ứng cần biết

• Thường xuyên nổi mẩn ngứa vào buổi tối là bệnh gì
• TOP 10 thực phẩm dễ gây dị ứng cho bé
• Bị nổi mẩn đỏ ngứa khắp người là bệnh gì?

XEM THÊM

Phản Hồi Mẹ Bầu Về Bài Thuốc Chữa Mề Đay Dòng Họ Đỗ Minh Đường

Giải đáp thắc mắc: Lương y Đỗ Minh Tuấn chữa dị ứng nổi mề đay có tốt không?

Những ưu điểm vượt trội tạo nên sự uy tín của nhà thuốc Đỗ Minh Đường chữa dị ứng, nổi mề đay

TOP 3 câu hỏi thường gặp nhất về bài thuốc trị dị ứng, nổi mề đay ở trẻ em của nhà thuốc Đỗ Minh Đường?